บริเวณพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้ในอดีต มีลักษณะเป็นป่าเต็งรังที่เสื่อมโทรม ไม่มีราษฎรอยู่อาศัย จนกระทั่งในปีพ.ศ.2525 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ทรงมีพระราชดำริที่จะใช้ลุ่มน้ำดังกล่าวเป็นพื้นที่สำหรับศึกษา ทดลอง โดยการระดมความคิดจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งในภาคเกษตร สังคม และสิ่งแวดล้อม เพื่อร่วมหาแนวทางการพัฒนารูปแบบต่าง ๆ ที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ภาคเหนือ และเผยแพร่แก่ราษฎรให้สามารถนำไปปฏิบัติได้ด้วยตนเอง ช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตให้แก่ราษฎรในพื้นที่ รวมทั้งเป็นแนวทางในการอนุรักษ์ป่าต้นน้ำภาคเหนือได้อย่างยั่งยืน